ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİ

  Özgüven eksikliği, kişinin yaşamıyla ilgili aldığı kararları hayata geçirebilmesi için cesaret veren duygunun yani özgüvenin yeterince olmamasıdır. Bu duygu kişinin yaşamında mutlu olmasını sağlayan, başarılı olması için gerekli bir unsurdur. Özgüven kişinin kendisine karşı olumlu yargılarının olması, olayları kontrol edebileceğine inanması, kendini sevmesi, değerinin farkına varması, yeterli olduğunu düşünmesi, kendisiyle barışık olması, kendini tanıması gibi kavramlardan oluşur. Özgüven eksikliğinde kişi kendisinden şüphe duyar, boyun eğer, pasif olur, güvensiz hisseder, depresyona girer ve aşağılık duygusu gibi kavramları içerir.
Değerli hissetmek, öz saygı insanın temel ihtiyaçlarından biridir. Kişinin kendini önemli, sevilen, sayılan biri olarak görmesi, varlığını anlamlı hissetmesi, özerk ve birey olması anlamına gelir. Yetersizlik duygusu insanın kendisini geliştirmesi ve daha iyi, başarılı olması için gerekli bir duygudur. Değersiz hissetmek, yetersiz hissetmekten çok farklıdır. Değersizlik insanı daha iyi şeyler yapmaya motive etmez. Değersizlik duygusu insanı diğerlerinden daha aşağıda hissettirir. Yetersizsem,; değersizim, değersizsem işe yaramaz biriyim gibi çıkarımlarda bulunulur ve kişi kendini “özgüvensiz biriyim” diye etiketler.

Özgüvensizliğin Nedenleri

        Kendine güvensizliğin nedeni çocukluk dönemindeki eleştirel ve baskıcı ebeveyn tutumlarından kaynaklanır. Her anne-baba kendi uzantısı olan çocuğunun kusursuz olmasını ister bu nedenle de bazı davranışları iyi niyetle de olsa tersi sonuçlar doğurur. Her yaptığı yanlışta çocuğu eleştirme, suçlama, cezalandırma, kıyaslama gibi yaklaşımlar kendine güvensiz bir yapı oluşturur. Tutarsız ve müdahaleci yaklaşımda kişiyi kararsız bir insan haline getirir.

         Sonraki yıllarda da, okul hayatında, arkadaş ilişkilerinde, beden algısıyla ilgili veya iş hayatında yaşanan küçük gibi görünen fakat duygusal olarak ağır travmalara neden olan sebepler kişinin özgüven sorunu yaşamasına neden olur. En önemlisi hayatı boyunca bu durum ilişkilerini ve iş hayatını etkiler. Bir çocuk aile içerisinde eleştirilmişse ya da sınıf içerisinde söylediği bir şeyden dolayı gülünç duruma düşmüş ise bir daha toplum içerisinde ya da otorite konumundaki insanların yanında kendini ifade edemez, heyecanlanır ve kendini kötü hisseder. Yapamadığı şeylerden dolayı da devamında kendine kızma ve suçluluk gibi duygular ortaya çıkar.

Özgüven sorunu yaşayanların özellikleri
• Özgüven sorunu ile terapiye gelen danışanlarımda daha çok gözlemlediğim; mükemmeliyetçi, eleştirilere karşı kırılgan, duyarlı, duygu ve düşüncelerini açıkça ifade edemeyen, verici kişiler olduklarını görüyorum.
• Kendi içlerinde hep bir ikilem, bir mücadele vardır. İnsanın özel ve biricik olma isteği kendisinden beklentilerini yükseltir. Bir taraftan hayatın her alanında tam, mükemmel, başarılı olmak isterken bir taraftan da yetersiz kaldığı noktalarda kendini suçlar, yoğun eksiklik hisseder
• Bu kişiler aynı anda birçok şey yaparak içlerindeki eksikliği, boşluğu doldurmaya çalışırlar. Bir çok konuda da yine yarıda bırakarak kendi kısır döngülerini tekrarlarlar. Ya da hiç bir şey yapma cesareti bulamazlar kendilerinde.
• Değersizlik duygularını içselleştiren kişi diğer herkesten kendini eksik hisseder. Hayatının her alanında sorunlar yaşamasına neden olur. Her zaman kendini değersiz ve yetersiz hissedecek bir neden bulurlar ve her zaman mutsuzdurlar. Bazıları bu duyguyu bastırarak göz ardı eder.
• Bu duyguya sahip kişiler ne kadar başarılı olurlarsa olsunlar, ne kadar çok şeye maddi manevi sahip olurlarsa olsunlar yinede sürekli bir eksiklik, yetersizlik, boşluk hissederler. Sorunun bilinçdışı nedenleri anlaşılıp temizlenmedikçe normalleşemezler.

Özgüvensizlikten Kurtulmak İçin Ne Yapmalı?

• Bir konuda yetersiz olmak değersiz olmak anlamı taşımadığını iyice özümsemek gerekir. Olumsuz bir duygu gibi algılandığı zaman yetersizlik duygusu kabullenilemez. Kötüyü dışarıya atmaya çalışır insan otomatik olarak. “Yetersiz hissediyorum ve buna dayanamıyorum” yerine, “bazı yetersiz, eksik olduğum yönlerim olabilir geliştirmem gereken” diye düşünmek çok farklıdır. Eksileri ve artılarıyla insanın kendini kabullenmesi ruhsal dengesini, bütünlüğünü sağlar. İnsanın varoluşunun gereği olan karşılaştığı güçlüklere karşı gerçekçi yaklaşması kendini daha iyi hissettirir.
• Eksiklikte, yenilgi de başarı gibi hayatın doğal bir parçasıdır. İnsan karşılaştığı her duruma gerçekçi yaklaşmalı, hissedilen çaresizlik, yetersizlik duyguları karşısında yapıcı çareler aranmalıdır. Kendine adil şekilde yaklaşmalı, yaşadıklarını objektif bir şekilde, sağduyulu yorumlamalı, kendini suçlamadan atması gereken adımları atmalıdır. İnsan önce kendine karşı adil olmalı, haksız mukayesede bulunmamalı.
• Kendine güvenmek, güçlü olmak, cesur olmak demektir. Cesur olmak kendine dürüst olmak ve kendi gerçekleriyle yüzleşmeyi gerektirir. Kendimizle yüzleşip kusurlarımızı görüp kabul ettiğimizde ve değiştirebilme çabasını gösterebildiğimizde daha anlamlı ve huzurlu bir hayatımız olur.
• Kişinin öncelikle kendini olumlu ve olumsuz olarak birçok yönüyle değerlendirmesi gerekir. Örneğin; fiziğini, başkalarıyla iletişimini, kişiliğini, iş veya okuldaki başarısını, başkalarının kendini nasıl gördüğünü, yeteneklerini yazarak görmesi kendini gerçekliğe çekecektir. Bu alanlarda aslında çok olumlu özelliklerinin olduğunu da fark edecektir.
• Özgüvensiz olduğunu düşünen kişilerin hangi durumlara nasıl tepki verdiğini ve o anki düşüncelerini, duygularını fark etmeleri çok önemlidir.
• Fark ettikten sonra kendine karşı ne kadar objektif, gerçekçi olduğunu değerlendirmesi gerekir. Bu farkındalıktan sonra yavaş yavaş değişimler başlayacaktır. Bazen o kadar fazla içselleştirilmiş yetersizlik, değersizlik duyguları vardır ki üstesinden gelmek uzun zaman alır veya profesyonel yardım gerekir.
• Psikoterapi desteği ile özgüvensizliğe neden olan geçmiş yaşantılar, maruz kalınan travmalar işlemlenir, benlik saygısı artırılarak ve doğuştan gelen kendini gerçekleştirme potansiyelinin farkına varmasına yardımcı olunarak, kişinin yaşadığı olaylara, ilişkilere daha gerçekçi bir düzlemde bakması sağlanır.